Mam zawstydzającą potrzebę poznawczą: chciałbym wyobrazić sobie dorobek pięćdziesięcioletniego Trzebińskiego, czterdziestoletniego Gajcego czy sześćdziesięcioletniego Bojarskiego. Mam bowiem poczucie, że to zawstydzające pragnienie może okazać się skrwawionym „papierem rewolucyjnym” prześwietlającym jedną historię literatury polskiej, te realną, kosztowną, kosztem tej drugiej, wyobrażonej, „bezkosztowej”, w której wojna nie pociągnęła za sobą ofiar… literackich – pisze prof. Karol SAMSEL.

Nie wszyscy, którzy przeżyli zesłanie do łagrów zdołali opuścić Rosję sowiecką z polskim wojskiem. Szczególną grupę stanowią ówczesne dzieci. Dla niektórych Uzbekistan - miejsce formowania polskich jednostek wojskowych, do którego zmierzały tłumy represjonowanych, stał się ich drugą ojczyzną. Przeżyły dzięki życzliwości ludności miejscowej - pisze dr Ewa KOWALSKA

Ustalanie personaliów ofiar II wojny światowej jest niezwykle trudnym zadaniem. W wielu źródłach czytelnik może co prawda spotkać wzmianki o liczbie ofiar rozstrzelanych w określonej egzekucji, nie znajdzie jednakże ich danych osobowych. Co więcej, w licznych wydawnictwach czy też w archiwaliach pojawiają się różne zapisy nazwiska danej poległej osoby lub różnorakie informacje jej dotyczące.

Według tajnego okólnika Heinricha Himmlera, Reichsführera SS i komisarza do spraw umacniania niemczyzny z 8 marca 1940 r., polscy robotnicy przymusowi za utrzymywanie stosunków płciowych z Niemkami mieli podlegać „specjalnemu traktowaniu” („Sonderbehandlung”). Oznaczało to karę śmieci przez powieszenie bez formalnego wyroku sądowego. Powyższa procedura miała odstraszyć Polaków od nawiązywania bliższych relacji z Niemkami oraz zapobiec „zhańbieniu germańskiej rasy”. Należy podkreślić, że w przeważającej większości przypadków relacje pomiędzy polskimi robotnikami, a niemieckimi kobietami nawiązywały się za obopólną zgodą. Niejednokrotnie planowali oni wspólną przyszłość.

Spalenie Zamku w czasie oblężenia Warszawy w 1939 r., nie było dziełem przypadku, lecz zostało dokonane przez wojska niemieckie z całą świadomością. Ten jakże ważny w historii i kulturze polskiej obiekt zbombardowano już na początku wojny bombami zapalającymi, następnie ograbiono z wszystkich zabytków, by wreszcie wysadzić go w powietrze – pisze prof. Jerzy MIZIOŁEK.

Latem 1940 r. niemieckie władze okupacyjne przeprowadziły nadzwyczajną akcję pacyfikacyjną (Ausserordentliche Befriedungsaktion - AB). Jej celem było rozbicie struktur polskiego podziemia poprzez zgładzenie osób zaliczanych do tzw. warstw przywódczych, które stanowiła przede wszystkim inteligencja. Na interesującym nas terytorium, akcja AB rozpoczęła się w maju 1940 r. W poszczególnych jego częściach (jak chociażby w Częstochowie), trwała nawet do września 1940 r. Na obszarze dystryktu Radom, główną formą eksterminacji były egzekucje. Niemcy rozstrzelali w nich około 1200 osób.